Το τοπίο στον χωροταξικό σχεδιασμό

κριτική αξιολόγηση της αντιμετώπισης των υποβαθμισμένων τοπίων του νησιωτικού ελληνικού χώρου στον περιφερειακό χωροταξικό σχεδιασμό

Résumé

Το μεσογειακό τοπίο των πολυάριθμων ελληνικών νησιών χαρακτηρίζεται από την ποικιλομορφία και τον μοναδικό του χαρακτήρα. Αποτελεί το προϊόν μακραίωνης ώσμωσης στοιχείων της ιδιαίτερης φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και θεωρείται σημαντικό χαρακτηριστικό για τον προσδιορισμό της νησιωτικής ταυτότητας. O νησιωτικός χώρος είναι ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα για ιστορικούς, γεωγραφικούς, πολιτικούς, κοινωνικοοικονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους. Οι παραγωγικές δραστηριότητες συνδέονται άρρηκτα με το τοπίο.Τα υποβαθμισμένα τοπία όχι μόνο υπονομεύουν την ανάπτυξη της οικονομίας και το επίπεδο ζωής αλλά και συμβάλλουν στην απώλεια της ιστορίας και της ταυτότητας των τόπων. Γι’ αυτό, η αποκατάσταση, η προστασία και η ανάδειξή τους ως πολύτιμου πόρου αλλά και ως συγκριτικού πλεονεκτήματος του τουριστικού βιώσιμου κεφαλαίου της χώρας συνιστούν προτεραιότητα.
Το αντικείμενο του άρθρου είναι η κριτική προσέγγιση της αντιμετώπισης των υποβαθμισμένων τοπίων του νησιωτικού ελληνικού χώρου στον νέο περιφερειακό χωροταξικό σχεδιασμό. Τα νέα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια αποτέλεσαν το πρώτο εργαλείο χωρικού σχεδιασμού που εξέτασε το τοπίο ως κρίσιμη συνιστώσα. Σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύεται η σημασία του σχεδιασμού και της διαχείρισης του τοπίου, αποθαρρύνοντας πρακτικές υποβάθμισης. Η μεθοδολογική προσέγγιση έγινε σε τρία στάδια με κεντρικό εργαλείο τις υποβαθμισμένες ζώνες τοπίου και την επιλογή παραμέτρων αξιολόγησης. Εξετάσθηκαν τα νέα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια των Ιόνιων Νήσων, του Βόρειου Αιγαίου, της Κρήτης, του Νότιου Αιγαίου (σχέδιο Υπουργικής Απόφασης), της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και της Στερεάς Ελλάδας. Η συνθετική εκτίμηση των παραμέτρων αξιολόγησης και των προτεινόμενων κατευθύνσεων και μέτρων διαχείρισης των υποβαθμισμένων νησιωτικών τοπίων αναδεικνύει τα συνολικά συμπεράσματα και εγείρει θέματα συζήτησης.