Μια κριτική επισκόπηση της σχέσης πολεοδομικού σχεδιασμού και του συστήματος των χρήσεων γης στην Ελλάδα: διαχρονική εξέλιξη, προκλήσεις και σκέψεις για το μέλλον

Résumé

Οι χρήσεις γης αποτελούν βασικό πυλώνα του πολεοδομικού σχεδιασμού. Συνιστούν ταυτόχρονα αναλυτικό εργαλείο της πολεοδομίας για την αναγνώριση της βασικής λειτουργικής δομής του χώρου, συνθετικό εργαλείο που συνδέεται με την πρακτική της πολεοδομίας και την τεχνογνωσία του πολεοδομικού σχεδιασμού για τη διαμόρφωση σχεδίων καθώς και κανονιστικό εργαλείο για τον έλεγχο της αστικής ανάπτυξης. Παρά τη σχετική σταθερότητα των χρήσεων γης σε ιστορικές περιόδους, η αλληλεπίδραση τεχνολογικών και οικονομικών παραγόντων οδηγεί σταδιακά στην ανάγκη αναπροσαρμογής τους. Στην Ελλάδα ο θεσμός των χρήσεων γης μεταλλάσσεται σχεδόν παράλληλα με τις βασικές περιόδους του πολεοδομικού σχεδιασμού, του περιεχομένου και των χαρακτηριστικών του. Σήμερα η ρύθμιση των χρήσεων γης καθορίζεται κυρίως από το Π.Δ. 59/2018. Εντούτοις, η ταξινόμηση τους αποτελεί διαχρονικά μια εμπειρική διαδικασία που είναι πλήρως αποσυνδεδεμένη από την ανάπτυξη όχι μόνο ενός θεωρητικού πλαισίου ανάλυσης και προγραμματισμού των χρήσεων γης αλλά και μιας μεθοδολογίας με σαφή κριτήρια που να οδηγεί σε απλούς και γενικούς κανόνες κατηγοριοποίησης. Η παρούσα εργασία στοχεύει μέσα από την κριτική αποτίμηση της διαχρονικής εξέλιξης του συστήματος χρήσεων γης στην Ελλάδα και την εστίαση στην τρέχουσα κατάσταση του θεσμού των χρήσεων γης να αναδείξει τις αδυναμίες του συστήματος χρήσεων γης και να διατυπώσει προτάσεις για τη βελτίωση του. Η ενιαία -εννοιολογική και μεθοδολογική- οριοθέτηση του συστήματος των χρήσεων γης με βάση επιστημολογικά κριτήρια μπορεί να συμβάλλει στη βελτιστοποίηση των λειτουργιών του πολεοδομικού σχεδιασμού και στον έλεγχο της αστικής ανάπτυξης.