Πολιτική στρατηγικών παρεμβάσεων και χωρική διακυβέρνηση: η περίπτωση του «Ελληνικού»
DOI:
https://doi.org/10.26253/heal.uth.ojs.aei.2020.46Λέξεις-κλειδιά:
Στρατηγικές παρεμβάσεις, Αστική ανάπτυξη, Χωρική διακυβέρνηση, «Ελληνικό»Περίληψη
Η περίπτωση της αξιοποίησης του πρώην αεροδρομίου του "Ελληνικού" αποτελεί ένα ενδιαφέρον παράδειγμα στρατηγικής αστικής παρέμβασης κατά το σχεδιασμό της οποίας διατυπώθηκαν και συζητήθηκαν διαφορετικές πολιτικές και επιστημονικές απόψεις και πρακτικές. Στην παρούσα εργασία στόχος είναι να προσεγγισθούν ορισμένα βασικά σημεία του μακροχρόνιου διαλόγου σε θέματα χωρικού σχεδιασμού και πολιτικής αναπλάσεων με έμφαση στα ζητήματα χωρικής διακυβέρνησης που προκύπτουν. Για τις ανάγκες της διερεύνησης αυτής επιχειρείται, αρχικά, συνοπτική αναφορά των τάσεων διαμόρφωσης τόσο του θεωρητικού πλαισίου όσο και των πρακτικών που σχετίζονται με την πολιτική στρατηγικών παρεμβάσεων σε αστικά κέντρα. Αναλύονται παραδείγματα από τον Ευρωπαϊκό χώρο με έμφαση στις επιλογές πολιτικής και διαχείρισης της ανάπτυξης του HafenCity στο Αμβούργο, όπου ο δημόσιος τομέας παραμένει υπεύθυνος για τις βασικές επιλογές και κατευθύνει την διαδικασία ανάπτυξης. Στην περίπτωση του Ελληνικού, η αρνητική οικονομική συγκυρία καθώς και η αδυναμία διαμόρφωσης ενός αποτελεσματικού πλαισίου χωρικής διακυβέρνησης φαίνεται να έχει ως αποτέλεσμα την υποχώρηση της δημόσιας πολιτικής και την ανάληψη της πρωτοβουλίας από τον ιδιωτικό τομέα.
Λήψεις
Αναφορές
Ελληνόγλωσση
Αραβαντινός Α. (1997) Πολεοδομικός Σχεδιασμός: για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Συμμετρία, Αθήνα.
Ασπρογέρακας Ε. (2004) «Μηχανισμοί Διαμόρφωσης του Αστικού Περιβάλλοντος στη Μεταμοντέρνα Πόλη, Αναφορά στην Ελληνική Εμπειρία», στο Οικονόμου Δ., Σαρηγιάννης, Γ., Σερράος, Κ. (επιμ.), Πόλη και Χώρος από τον 20ο στον 21ο αιώνα, ΕΜΠ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΣΕΠΟΧ, Αθήνα, σελ. 41-52.
Ασπρογέρακας Ε. (2004β) «Ο Τομέας των Υπηρεσιών ως Πεδίο Αστικού Ανταγωνισμού: Ο Ρόλος των Πόλεων Μεσαίου Μεγέθους», Γεωγραφίες, 8, σελ. 50-66.
Ασπρογέρακας Ε. (2014) "Business Improvement Districts: προοπτικές και προβληματισμοί με αφορμή τη διαμόρφωση Ανοιχτών Κέντρων Εμπορίου." στο «Αστική και Περιφερειακή Ανάπτυξη: σύγχρονες προκλήσεις», 12ο Τακτικό Επιστημονικό Συνέδριο Ersa - GR, Πρακτικά Συνεδρίου, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολίτικων Επιστήμων, 27-28 Ιουνίου 2014, Αθήνα.
Ασπρογέρακας Ε. (2016) Προσεγγίσεις ολοκληρωμένων αστικών παρεμβάσεων στην Ελλάδα: εργαλεία & στοιχεία διακυβέρνησης, Αειχώρος, Tεύχος 26, σελ.4-36, Σεπτέμβριος.
Ασπρογέρακας Ε., Σερράος Κ. (2011) «Οργανωμένη πολεοδομική ανάπτυξη. Η εμπειρία του Αμβούργου: από τη δεκαετία του 1950 στο πέρασμα στον 21ο αιώνα», Αειχώρος, 16, σελ. 30-59.
Ασπρογέρακας Ε., Σερράος Κ., Βούλελης Π. (2017) "Χωρική Διακυβέρνηση και Διαμόρφωση της Ταυτότητας της Πόλης: Η Εμπειρία της Γερμανίας στις Συμμετοχικές Διαδικασίες για το Σχεδιασμό και την Ανάπτυξη", στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Marketing και Branding του Τόπου, (Πρακτικά Συνεδρίου) Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Δ. Λαρισαίων, 31/03-02/04.
Ασπρογέρακας Ε., Σερράος Κ., Σοφιανόπουλος Δ. (2007) «Χωρικές μεταβολές και πολιτικές ανασχεδιασμού παράκτιων αστικών περιοχών», 8ο Πανελλήνιο Γεωγραφικό Συνέδριο, Αθήνα, 4 – 7 Οκτωβρίου 2007, Πρακτικά Συνεδρίου, Τόμος 3, σελ. 126–138.
Βασενχόβεν Λ. (1995) «Αστικές αναπλάσεις σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη: Η περίπτωση του Ελαιώνα» στο Γεωργούλης Δ. (επιμ.) Κείμενα στη θεωρία και στην εφαρμογή του Πολεοδομικού και του Χωροταξικού Σχεδιασμού, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.
Βασενχόβεν Λ. (2002) "Η δημοκρατικότητα του σχεδιασμού του χώρου και η αμφισβήτηση του ορθολογικού “μοντέλου”, Αειχώρος, Τόμος 1, Τεύχος 1, Νοέμβριος, σελ. 30-49.
Βασενχόβεν Λ. (2018) ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ... πάθος: Η ανάπτυξη του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα.
Βασενχόβεν Λ., Σαπουντζάκη Κ., Ασπρογέρακας Ε., Γιαννίρης Η., Παγώνης Θ. (2010) Χωρική Διακυβέρνηση: Θεωρία, Ευρωπαϊκή Εμπειρία και η Περίπτωση της Ελλάδας, σελ. 352, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.
Γιαννακούρου Γ., Καυκαλάς Γ. (2014) "Επανεξετάζοντας τη χωροταξία σε περίοδο κρίσης: αναγκαιότητα, περιεχόμενο και προϋποθέσεις της μεταρρύθμισης", στο Μ. Μασουράκης και Χ. Γκόρτσος (επιμ.), Ανταγωνιστικότητα για Ανάπτυξη: Προτάσεις Πολιτικής, Αθήνα: Ελληνική Ένωση Τραπεζών, σελ. 511-522.
Π+Χ (2013) Διερεύνηση Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης στο Κέντρο της Αθήνας, Παραδοτέο Α2: Πλήρης πρόταση και Πρόγραμμα Δράσης, Εργαστήριο Πολεοδομικού και Χωροταξικού Σχεδιασμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Δήμος Αθηναίων, ΟΡΣΑ.
Σερράος Κ. & Ασπρογέρακας Ε. (2012) «Σχεδιασμός και ταυτότητα του τόπου. Αναζήτηση αποτελεσματικών εργαλείων αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης». Στο Δέφνερ Α., & Καραχάλης Ν., (επιμ.) Marketing και Branding Τόπου, Η Διεθνής Εμπειρία και η Ελληνική Πραγματικότητα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, σελ. 57-81.
Σκάγιαννης Π., (2013) "RETHINK Πανεπιστημίου: ο αντίλογος" (επιμ.). Αφιέρωμα στο ειδικό τεύχος "Υποδομές και Ανάπτυξη", Αειχώρος, τ. 18.
Ξενόγλωσση
Albrechts L. (2006), Bridge the Gap: From Spatial Planning to Strategic Projects, European Planning Studies, 14:10, 1487-1500, http://dx.doi. org/10.1080/09654310600852464.
Arefi M., Kickert C. (επ.) (2019) The Palgrave Handbook of Bottom-Up Urbanism. Palgrave Macmillan, Cham.
Asprogerakas E., (2016) "Μetropolitan interventions in the centre of Athens", in Serraos, K., & Greve T. (eds) Metropolitan Interventions. Athens 2021. Exchange of European experiences, Conference proceedings (Round table Rapporteur). Athens: PROPOBOS Editions, pp. 116-122.
Asprogerakas E., Mountanea K. (2020) Spatial strategies as a place branding tool in the region of Ruhr. Place Brand Public Dipl. https://doi.org/10.1057/s41254-020- 00168-1.
Begg I. (επιμ.) (2002) Urban Competitiveness; Policies for Dynamic Cities. Bristol: The Policy Press.
Brenner N., Peck J., Theodore N. (2010) After Neoliberalization? in Globalizations September, Vol. 7, No. 3, pp. 327–345.
Dorsey J. W. (2003) Brownfields and Greenfields: The Intersection of Sustainable Development and Environmental Stewardship. In Environmental Practice, 5(1), 69–76. doi:10.1017/s1466046603030187.
Getimis P., Reimer M., & Blotevogel H. (2014) "Conclusions: multiple trends of continuity and change" in M. Reimer, P. Getimis and H. Blotevogel (eds), Spatial planning systems and practices in Europe: a comparative perspective on continuity and changes. London: Routledge.
Gleeson B., & Low N. (2000) “Revaluing planning: Rolling back neo-liberalism in Australia.” in Progress in Planning, 53(2), pp. 83–164.
Gualini E. & Majoor S. (2007) Innovative Practices in Large Urban Development Projects: Conflicting Frames in the Quest for “New Urbanity”, Planning Theory & Practice, 8:3, 297-318, DOI: 10.1080/14649350701514637.
HafenCity (2016) HafenCity Hamburg. Essential Quarters Projects, HafenCity Hamburg GmbH, March, Hamburg.
HafenCity (2018) Important information about HafenCity: Facts and figures, HafenCity Hamburg GmbH, October, Hamburg. Διαθέσιμο (28.09.19): https:// www.HafenCity.com/upload/files/artikel/HafenCity_Hamburg_Fact_Sheet_ October_2018.pdf.
Heberle L. & Wernstedt K. (2006) "Understanding brownfields regeneration in the US, Local Environment", in The International Journal of Justice and Sustainability, 11:5, 479-497, DOI: 10.1080/13549830600853064.
Jensen-Butler C. Shachar A. & van Weesep J. (επιμ.) (1997) European Cities in Competition, European Science Foundation, Aldershot: Ashgate.
Karadimitriou N., (2013) “Planning policy, sustainability and housebuilder practices: The move into (and out of?) the redevelopment of previously developed land”, in Progress in Planning, Volume 82, May 2013, pp. 1-41.
Knieling J., Othengrafen F. & Vladova G., (2016) "Cities in Crisis: Setting the scene for reflecting urban and regional futures in times of austerity" in Knieling J., Othengrafen F. (eds) Cities in Crisis, Socio-spatial impacts of the economic crisis in Southern European cities. London: Routledge, pp. 1-9.
Morçöl G., Hoyt L., Meek J., Zimmermann U. (2008) Business Improvement Districts: Research, Theories, and Controversies, Chapter 1: Editorial, Boca Raton, FL Auerbach Publications.
Oatley N. (1998) Cities Economic Competition and Urban Policy, London: Chapman. Paddison R. (1993) «City marketing, Image Reconstruction and Urban Regeneration», Urban Studies, 30(2), pp. 339-350.
Sager T. (2011) “Neo-liberal urban planning policies: A literature survey 1990–2010” Progress in Planning, 76, pp. 147–199.
Schubert D. (2016) “Shifts from ships to chips: Waterfront (re-) development in Europe – projects, experiences and tasks” in Serraos, K., & Greve T. (eds) Metropolitan Interventions.Athens 2021. Exchange of European experiences, Conference proceedings, Athens: PROPOBOS Editions, pp. 82-103.
Serraos K., Asprogerakas E. (2019) Typologies of Bottom-Up Planning in Southern Europe: The Case of Greek Urbanism During the Economic Crisis. In: Arefi M., Kickert C. (eds) The Palgrave Handbook of Bottom-Up Urbanism. Palgrave Macmillan, Cham.
Serraos K., Asprogerakas E., Ioannou B. (2009) “Planning Culture and the interference of major events. The recent experience of Athens”, in Knieling J. & Othengrafen F. (eds) Planning Cultures in Europe Decoding Cultural Phenomena in Urban and Regional Planning. Ashgate, pp. 203-218.
Serraos Κ., Asprogerakas E., Chazapis A., Gkoumopoulou G. and Voulelis P. (2017) "Civil society and institutional practices towards democratization of urban planning: case studies on three German cities", in “Changing Cities: Spatial, Design, Landscape & Socio-economic Dimensions”, Conference proceedings, Department of Planning & Regional Development School of Engineering, University of Thessaly, Syros Islands, Greece, 26-30 June, Greece.
Serraos Κ., Greve Τ., Asprogerakas Ε., Balampanidis D, Chani A. (2016) "Athens, a capital in crisis. Tracing the spatial impacts", in Knieling J., Othengrafen F. (eds) Cities in Crisis, Socio-spatial impacts of the economic crisis in Southern European cities. London: Routledge.
Sousa DE, C., (2004) “The Greening of Brownfields in American Cities”, in Journal of Environmental Planning and Management, Vol. 47, No. 4, pp. 579–600.
Walter J. (2016) “Strategies for the urban development of Hamburg”, in Serraos, K., & Greve T. (eds) Metropolitan Interventions.Athens 2021. Exchange of European experiences, Conference proceedings. Athens: PROPOBOS Editions, pp. 56-62.
Ward S. (1998) Selling Places. The marketing and promotion of towns and cities 1850- 2000, London: E & FN Spon.
