Ανάδειξη των ελκυστικών περιοχών της υπαίθρου ως προορισμών εγκατάστασης των Ελλήνων μετά το 2000

Résumé

Η μετανάστευση αποτελεί το μοναδικό δημογραφικό φαινόμενο το οποίο διαδρά άμεσα με το χώρο και το χρόνο. Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στην αδυναμία διατύπωσης ενός μοναδικού και ευρέως αποδεκτού ορισμού, καθώς διαφοροποιείται ανάλογα με το εκάστοτε ερευνητικό αντικείμενο, τον πληθυσμό αναφοράς καθώς και τη διαθεσιμότητα και αξιοπιστία των δεδομένων. Στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας και ειδικότερα κατά την μεταπολεμική περίοδο, η εξωτερική μετανάστευση κατείχε ιδιαίτερη θέση -αφού παραδοσιακά αποτελούσε, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Νότιας Ευρώπης, «ενεργή χώρα μετανάστευσης» (Kotzamanis, 1989). Παράλληλα στο εσωτερικό της χώρας, υπήρξε έντονη αστικοποίηση και εγκατάλειψη της υπαίθρου με αποτέλεσμα, μεταπολεμικά, μια σημαντική ανακατανομή του πληθυσμού στον χώρο (Sidiropoulos et al., 1996). Κατά την δεκαετία του ΄90, η Ελλάδα μετατρέπεται προοδευτικά σε χώρα υποδοχής, ενώ ταυτόχρονα, οι εσωτερικές μεταναστευτικές ροές συνεχίζονται. Φαίνεται όμως ότι αποκτούν νέες μορφές και κατευθύνσεις καθώς τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα δεν αποτελούν πλέον συστηματικά τον προνομιούχο προορισμό. Στόχος του άρθρου είναι, με βάση τα δεδομένα της τελευταίας απογραφής πληθυσμού (2011), να διερευνηθεί σε ποιο βαθμό και ποιες περιοχές της χώρας ελκύουν τους εσωτερικούς μετανάστες. Η μεθοδολογία που αναπτύσσεται στοχεύει ειδικότερα στην ανάδειξη των περιοχών του έξω-αστικού χώρου που παρουσιάζουν σημαντική (ή δυνητική) πληθυσμιακή ανάκαμψη. Απώτερος στόχος είναι η χωρική ανάδειξη του μεγέθους της «επιστροφής στην ύπαιθρο», καθώς οι εν λόγω ροές καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τη δυναμική του χώρου (Κυριαζή-Άλλισον, 2005). Ο προσδιορισμός και η μέτρηση των ροών αυτών βασίζονται στα αποτελέσματα της τελευταίας απογραφής και αφορούν τους Έλληνες που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και ήταν παρόντες στις δυο τελευταίες απογραφές. Η κλίμακα ανάλυσης αναφέρεται στο διοικητικό επίπεδο Καποδιστριακού δήμου, κλίμακα που σε σχέση με την νέα διοικητική διαίρεση (Καλλικρατικοί δήμοι) επιτρέπει την καλύτερη αποτύπωση των μετακινήσεων από τις αστικές προς τις ημιαστικές και αγροτικές περιοχές της χώρας.