Από το τοπικό στο παγκόσμιο: κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές διαστάσεις της μετάβασης για τους Πομάκους της συνοριακής ζώνης της Ξάνθης
DOI:
https://doi.org/10.26253/heal.uth.ojs.aei.2006.155Λέξεις-κλειδιά:
Κοινωνική και οικονομική μετάβαση, Πομάκοι, Μουσουλμανική μειονότητα, Εποχική μετανάστευση, Παραδοσιακή/Νέα οικονομία, Ξανθη–Θράκη–Βαλκάνια, Αστική και αγροτική κοινωνιολογία–ανθρωπολογίαΠερίληψη
Στο άρθρο αυτό επιχειρούμε να αναδείξουμε την σχέση της κοινωνικής μετάβασης με τις οικονομικές και κοινωνικές μορφές οργάνωσης σε μια ορεινή μουσουλμανική κοινότητα της ορεινής Θράκης. Η κοινότητα βρίσκεται στην διασυνοριακή περιοχή Ελλάδος και Βουλγαρίας και οι κάτοικοι της είναι οι σλαβόφωνοι μουσουλμάνοι γνωστοί και ως Πομάκοι. Ο χώρος και οι μετασχηματισμοί του καθώς και η αντίληψη των κοινωνικών υποκειμένων γι’αυτούς αναδεικνύει τους μετασχηματισμούς που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Έτσι από μια οικονομία αυτάρκειας (autosubsistance) και παραδοσιακούς τρόπους κοινωνικής και χωρικής οργάνωσης, οι κάτοικοι της κοινότητας εμπλέκονται σε μορφές ευέλικτης εργασίας και μεταναστεύουν είτε μόνιμα είτε εποχικά. Διαφοροποιούνται σε ομάδες αφενός παραδοσιακής οικονομίας και αφετέρου νέας οικονομίας (αγρότες με ημερομισθιακές σχέσεις, εποχικοί μετανάστες στην Ευρώπη). Οι χωρικοί μετασχηματισμοί ορίζουν την κινητικότητα (πόλη–χωριό, Ευρώπη–χωριό) ως μέγιστη ενοποιό δύναμη ενώ πλάι στην αρχική μας τυπολογία (Τοπική, Περιφερική, Κοινωνία αναφοράς, Σύνολη περιβάλλουσα κοινωνία) ένας νέος εννοιολογικός τύπος αναδύεται, αυτός της Διεθνούς–Παγκόσμιας κοινωνίας.
Λήψεις
Αναφορές
Ελληνόγλωσση
Γκέφου-Μαδιανού Δ. (1998) Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία: Σύγχρονες Τάσεις, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Γκέφου-Μαδιανού Δ. (1999) Πολιτισμός και εθνογραφία: από τον εθνογραφικό ρεαλισμό στην πολιτισμική κριτική, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Δαμιανάκος Σ. (2003) Από τον χωρικό στον αγρότη. Η ελληνική αγροτική κοινωνία απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών/ Εξάντας
Καυκαλάς Γ., Γιαουτζή Μ. (επ.) (1977) Η πόλη στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα, Αθήνα: Οδυσσέας.
Καυκαλάς Γ., Ανδρικοπούλου Ε. (2000) "Χωρικές επιπτώσεις των Ευρωπαϊκών Πολιτικών, Η ελληνική εμπειρία 1989-1999", Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων–Διεύθυνση Χωροταξίας και Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης–Τομέας Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Θεσσαλονίκη.
Κοντονίκα Κ. (2002) "Ο Ηλίας, το γάλα και οι παχιές αγελάδες...", εφημερίδα Οικονομική Καθημερινή, Κυριακή 23 Ιουνίου, Αθήνα.
Κασίμης Χ., Παπαδόπουλος Α.Γ. (1999) "Η διατήρηση της οικογενειακής Γεωργίας και η καπιταλιστική ανάπτυξη της Γεωργίας στην Ελλάδα: Μια κριτική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας", στο Κασίμης Χ., Λουλούδης Λ. (επ.) Ύπαιθρος χώρα. Η ελληνική αγροτική κοινωνία στο τέλος του εικοστού αιώνα, Αθήνα: Πλέθρον/Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, σσ. 85-114.
Κότιος Α., Τσέλιος Β. (2002) "Παγκοσμιοποίηση, νέα οικονομία και περιφερειακή ανάπτυξη", Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 8(4) 67-86, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ηλεκτρονική πρόσβαση στο: http://www.prd.uth. gr/research/DP/2002/uth-prd-dp-2002-4_gr.pdf
Λαμπριανίδης Λ. (1997) "Τοπική ανάπτυξη και περιοριστικές ρυθμίσεις: η περίπτωση της επιτηρούμενης ζώνης στα χωριά των Πομάκων της Ξάνθης", Τόπος, 13: 17- 47.
Παπαδόπουλος Α. (2001) "Από το τοπικό στο παγκόσμιο: παγκοσμιοποίηση και τοπική ανάπτυξη", στο Ανθοπούλου Θ., Μωυσίδης Α. (επ.) Από τον αγροτικό χώρο στην ύπαιθρο χώρα, Αθήνα: Gutenberg, σσ. 217-248.
Παπαταξιάρχης Ε. (1990) "Δια την σύστασιν και ωφέλειαν της κοινότητος του χωριού: Σχέσεις και σύμβολα της εντοπιότητας σε μια αιγαιακή κοινωνία", στο Κομνηνού Μ., Παπαταξιάρχης Ε. (επ.) Κοινότητα, κοινωνία και ιδεολογία: ο Κωνσταντίνος Καραβίδας και η προβληματική των κοινωνικών επιστημών, Αθήνα: Παπαζήσης, σσ. 332-372.
Φωτόπουλος Χ., Τζουβελέκας Ε., Λοϊζου Ε., Σέμος Α. (1999) "Κεφάλαιο 8ο : Καπνός", στο Αποστολόπουλος Κ.Δ., Φωτόπουλος Χ.Β., (επ.) Τα μεσογειακά προϊόντα ως παραδοσιακά ελληνικά προϊόντα και το μέλλον των μηχανισμών στήριξης τους, Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (Ε.Θ.Ι.Α.Γ.Ε.) – Ινστιτούτο Γεωργοοικονομικών και Κοινωνιολογικών ερευνών (Ι.ΓΕ.Κ.Ε.) Αθήνα, Υπουργείο Γεωργίας, σσ. 184-207.
Ξενόγλωσση
Brunnbauer U. (2001) "The perception of Muslims in Bulgaria and Greece: Between the ‘Self’ and the ‘Other’", Journal of Muslim Minority Affairs, 21(1): 39-61.
Clifford J. (1983) "On ethnographic authority", Representations, 1.
Clifford J. (1988) The Predicament of culture: Twentieth-Century Ethnography, Literature and Art, Cambridge (MA): Harvard University Press.
Clifford J. και Marcus E.G. (1986) Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography, Berkley, Los Angeles, London: University of California Press.
Deliége R. (1992) Anthropologie sociale et culturelle, Bruxelles: De Boeck- Wesmael.
Devisch R. (1992) "Belgique. L’anthropologie belge ", στο Bonte P., Izard M. (eds) Dictionnaire de l’Ethnologie et de l’Anthropologie, Paris: Presses Universitaires de France.
Frangopoulos Y. (1994) "La minorité musulmane et les Pomaques de la Thrace: entre islam et ethnisme", Cahiers d’Etudes sur la Méditerranée orientale et le Monde Turco- iranien, 17: 153-166.
Frangopoulos Y.(1996)"Uneminoritémusulmaneentransition: Approcheanthropologique des Pomaques grecs ", Thèse de Doctorat, Université Catholique de Louvain, Faculté des Sciences Economiques, Sociales et Politiques, Nouvelle série - No 273, Louvain- la-Neuve. CIACO.
Geertz C. (1988) Works and lives: The Anthropologist as an Author, Cambridge: Polity Press.
Godelier M. (1981) "D’ un mode de production a l’ autre: théorie de la transition", Recherches Sociologiques, XII(2): 161-195.
Godelier M. (1987) "L’analyse des processus de transition", Information sur les Sciences Sociales, 26(2): 265- 283.
Labrianidis, L. (2001) "‘Internal frontiers’ as a hindrance to development", European Planning Studies, 9(1): 85-103.
Marcus G. και Fisher M. (1986) Anthropology as Cultural critique: An experimental moment in the Human Sciences, Chicago: The University of Chicago Press.
Marmarinos A. (1995) ‘Τhe coffeehouse as a locus of social intercourse’, Ανθρωπολογία του Χώρου, 1η Διεθνής Συνάντηση Σύρου, Αθήνα, Εργαστήριο πολεοδομικής σύνθεσης Ε.Μ.Π., σσ. 246-255.
Photiadis J. (1972) "Stavroupolis Revisited : The restudy of a mountainous Greek village",Greek Review of Social Research, pp. 138-162.
Photiadis J. (1976) "Changes in the social organisation of a Greek village " , Sociologia Ruralis, 16(1-2): 25-40.
Remy J. (1975) "Espace et theorie sociologique. Problématique de la recherche", Recherches Sociologiques, no 3 : 279-293., και στο Remy J., Leclercq E. (1998) "Sociologie urbaine et rurale. L’ espace et l’ agir", entretiens et textes présentés par E. Leclercq, Paris, Montréal, Québec: L’ Harmattan, σσ. 89-102.
Remy J. και Voyé L. (1982) La ville et l’urbanisation, Bruxelles: Cabay.
Remy J. και Voyé L. (1992) La ville: vers une nouvelle définition ?, Paris: L’Harmattan.
Remy J., Voyé L., Servais E. (1978) Produire ou reproduire ? I. Conflits et transaction sociale, Bruxelles,: Vie Ouvrière.
