Θεσμικές μεταρρυθμίσεις για τα θέματα του χώρου στο πλαίσιο της κρίσης και τρέχουσες πολεοδομικές προκλήσεις
εμπειρίες και προβληματισμοί από την περιοχή του Χαλανδρίου
DOI:
https://doi.org/10.26253/heal.uth.ojs.aei.2022.1257Λέξεις-κλειδιά:
Χωρικός σχεδιασμός, Χωρική διακυβέρνηση, Έγγειος ιδιοκτησία, Κρίση, Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο, Πολεοδομική μελέτηΠερίληψη
Στόχος του άρθρου αυτού είναι, μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα χωρικού σχεδιασμού, να συμβάλει στην αποτίμηση των θεσμικών μεταρρυθμίσεων που έχουν εφαρμοστεί στην Ελλάδα στο πλαίσιο της πρόσφατης κρίσης χρέους. Συγκεκριμένα, το άρθρο εστιάζεται στις διαδικασίες πολεοδομικού σχεδιασμού στο Δήμο Χαλανδρίου και ιδιαίτερα στις θεσμικές προκλήσεις που αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια η διαδικασία αναθεώρησης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Δήμου και η εξέλιξη της Πολεοδομικής Μελέτης περιοχών Ζώνη Δουκίσσης Πλακεντίας – Πεύκο Πολίτη – Έθνος. Το άρθρο διερευνά με κριτική ματιά τον τρόπο με τον οποίο επιμέρους αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο για την έγγειο ιδιοκτησία, τον χωρικό σχεδιασμό και τη χωρική διακυβέρνηση επηρεάζουν τη διαδικασία ολοκλήρωσης των δύο σχεδίων, επιδιώκοντας να αναδείξει συγκρούσεις, αντιφάσεις και δυναμικές που προκύπτουν για τη ρύθμιση του χώρου στην Ελλάδα.
Λήψεις
Αναφορές
Ελληνόγλωσση
Αραβαντινός, Α. (1997) Πολεοδομικός σχεδιασμός για μία βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου. Αθήνα: Εκδόσεις Συμμετρία.
Βαΐου, Ν., Μαντουβάλου, Μ. και Μαυρίδου, Μ. (2000) «Η μεταπολεμική ελληνική πολεοδομία μεταξύ θεωρίας και συγκυρίας». Στο Η πολεοδομία στην Ελλάδα από το 1949-1974: Πρακτικά 2ου συνεδρίου Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδομίας. Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, 25-37.
Βαΐου, Ν., Μαντουβάλου, Μ. και Μαυρίδου, Μ. (2004) «Αθήνα 2004: Στα μονοπάτια της παγκοσμιοποίησης». Γεωγραφίες, 7, 13-25.
Βασενχόβεν, Λ., Σαπουντζάκη, Κ., Ασπρογέρακας, Ε., Γιαννίρης, Η. και Παγώνης, Θ. (2010) Χωρική διακυβέρνηση: Θεωρία, ευρωπαϊκή εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδας, Αθήνα: Κριτική.
Βαταβάλη, Φ., Μπαζάκα, Χ., Παπαδοπούλου, Γ. και Υψηλάντη, Ά. (2018) «Πρόσφατες μεταρρυθμίσεις στο σύστημα χωρικού σχεδιασμού και ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης: Η περίπτωση του Δήμου Χαλανδρίου». Στο 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Βόλος, 27-30 Σεπτεμβρίου 2018 (CD).
Βαταβάλη, Φ. (2017) «Παραγωγή κατοικίας και ιδιοκτησία της γης την περίοδο 1990-2007: Κοινωνικές διαστάσεις των μεταλλαγών στην πόλη των Ιωαννίνων». Γεωγραφίες, 29, 78-96.
Βαταβάλη, Φ. και Καλαντζοπούλου, Μ. (2013) «Απορρύθμιση του χώρου και ο σχεδιασμός που της ταιριάζει». Οικοτριβές, 1, 12-13.
Βουρεκάς, Κ. (2013) «Αλλαγές στο σύστημα χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού στην Ελλάδα της κρίσης». Στο Πρακτικά συνεδρίου «Μεταβολές και Ανασημασιοδοτήσεις του Χώρου στην Εποχή της Κρίσης». Βόλος: Τμήμα Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, 79-86.
Βουρεκάς, Κ. (2015) «ΤΑΙΠΕΔ, χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση και νέα αναπτυξιακά μοντέλα». Οικοτριβές, 17, 14.
Βουρεκάς, Κ. και Πούλιος, Δ. (2014) «‘Μεταρρύθμιση’ ή δύο ταχύτητες στο σχεδιασμό;» Αρχιτέκτονες, 14-15, 13-14.
Γιαννακούρου, Γ. και Καυκαλάς, Γ. (2014) «Επανεξετάζοντας τη χωροταξία σε περίοδο κρίσης: αναγκαιότητα, περιεχόμενο και προϋποθέσεις της μεταρρύθμισης». Στο Μ. Μασουράκης και Χ. Γκόρτσος (επ.) Ανταγωνιστικότητα για ανάπτυξη: προτάσεις πολιτικής. Αθήνα: Ελληνική Ένωση Τραπεζών, 511-522.
Γιαννακόπουλος, Γ. (επ.) (2010) Χαλάνδρι: Συνάντηση με το χθες. Αθήνα: Αλέξανδρος – Δήμος Χαλανδρίου.
Γουργιώτης, Α. και Τσιλιμίγκας, Γ. (2016) «Μία νέα προσέγγιση για το χωροταξικό σχεδιασμό στην Ελλάδα σήμερα». Αειχώρος, 26, 103-122.
Δήμος Χαλανδρίου (2007) Μελέτη αναθεώρησης Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) Δήμου Χαλανδρίου – Αττικής, Α΄ στάδιο: Ανάλυση, διάγνωση, προοπτικές, Έκθεση. Αθήνα: Plas ΕΠΕ, Καρανίκας, Ι., Φραντζεσκάκης, Α. και συνεργάτες, Γεωργούλα, Α., Ντοκόπουλος, Δ. και Δρακοπούλου, Ε.
Δήμος Χαλανδρίου (2014) Μελέτη αναθεώρησης Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) Δήμου Χαλανδρίου – Αττικής, Β΄ Στάδιο: Πρόταση. Έκθεση. Αθήνα: Plas ΕΠΕ, Καρανίκας, Ι., Φρατζεσκάκης, Α. και συνεργάτες, Γεωργούλα, Α., Ντοκόπουλος, Δ. και Δρακοπούλου, Ε.
Καλαντζοπούλου, Μ. (2013) «Να αποκαταστήσουμε το χωρικό σχεδιασμό: κοινωνική αποδοτικότητα έναντι της κερδοσκοπίας». Οικοτριβές, 7, 36-37.
Καλαντζοπούλου, Μ. (2015) «Αποκατάσταση του χωρικού σχεδιασμού: η ώρα του “από την θεωρία στην πράξη”». Οικοτριβές, 16, 10-11.
Καλαντζοπούλου, Μ. και Μπελαβίλας, Ν. (2014) «Από την Ολυμπιάδα στο μνημόνιο: η εγκαθίδρυση “έκτακτων συνθηκών” στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη του χώρου». Γεωγραφίες, 23, 3-6.
Καυκαλάς, Γ., Βιτοπούλου, Α., Γεμενετζή, Γ., Γιαννακού, Α. και Τασοπούλου, Α. (2015) Βιώσιμες πόλεις. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
Κλαμπατσέα, Ε. (2013) «Ο σχεδιασμός του χώρου ως μέσο διαχείρισης της κρίσης στην Ελλάδα». Στο Πρακτικά 3ου Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 163-169.
Μαλούτας. Θ., Κανδύλης. Γ., Πέτρου. Μ. και Σουλιώτης. Ν. (2013) Το κέντρο της Αθήνας ως πολιτικό διακύβευμα. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Μαντουβάλου. Μ. και Μαυρίδου, Μ. (1993) «Αυθαίρετη δόμηση: μονόδρομος σε αδιέξοδο». Δελτίο Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, 7, περίοδος Β΄, 58-71.
Μαντουβάλου, Μ. και Μπαλλά, Ε. (2004) «Μεταλλαγές στο σύστημα γης και οικοδομής και διακυβεύματα του σχεδιασμού στην Ελλάδα σήμερα». Στο Πόλη και χώρος από τον 20ό στον 21ο αιώνα: Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Αραβαντινό. Αθήνα: ΕΜΠ – Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Μαντουβάλου, Μ. (1996) «Αστική γαιοπρόσοδος, τιμές γης και διαδικασίες ανάπτυξης του αστικού χώρου ΙΙ: προβληματική για την ανάλυση του χώρου στην Ελλάδα». Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 89-90, 53-80.
Παγώνης, Γ. και Χωριανόπουλος, Ι. (2015) «Χωρικός σχεδιασμός και διακυβέρνηση: η πορεία της ανακλιμάκωσης στη μητροπολιτική Αθήνα». Γεωγραφίες, 25, 77-91.
Πορτάλιου, Ε. (2014) «Κοινωνικές και χωρικές ανατροπές στην Αθήνα της κρίσης». Γεωγραφίες, 24, 16-24.
Τασοπούλου, Α. (2011) Αστική διακυβέρνηση: Πολεοδομική πολιτική και διαχείριση του χώρου με εφαρμογή στα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ στην Ελλάδα. Διδακτορική διατριβή. Θεσσαλονίκη: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ.
Τριάντης, Λ. (2020) «Προσεγγίζοντας το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα χωρικής ανάπτυξης από την οπτική της “μετασοσιαλιστικής μετάβασης”: Επικέντρωση στις θεσμικές μεταρρυθμίσεις για τη γη και την ιδιοκτησία». Γεωγραφίες, 34.
Χάρβεϊ, Ντ. (2006) Ο νέος ιμπεριαλισμός. Αθήνα: Καστανιώτης.
Χάρβεϊ, Ντ. (2007) Νεοφιλελευθερισμός: Ιστορία και παρόν. Αθήνα: Καστανιώτης.
Χάρβεϊ, Ντ. (2011) Το αίνιγμα του κεφαλαίου και οι κρίσεις του καπιταλισμού. Αθήνα: Καστανιώτης.
Χατζημιχάλης, Κ. (2014) Κρίση χρέους και υφαρπαγή της γης. Αθήνα: ΚΨΜ.
Ξενόγλωσση
Brenner, N. (2004) New state spaces: urban governance and the rescaling of statehood, New York: Oxford University Press.
Brenner, N. και Theodore, N. (2002) “Cities and the geographies of ‘actually existing neoliberalism’”, Antipode, 34 (3), 349-379.
Castro, M., Garcia, B., Βαταβάλη, Φ. και Ζήφου ,Μ. (2013) «Υπερ-νεοφιλελεύθερη αστική ανάπτυξη στην Ισπανία και την Ελλάδα: Η περίπτωση του PortVell στη Βαρκελώνη και του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού στην Αθήνα». Γεωγραφίες, 22, 14-29.
Cumbers, A. (2012) Reclaiming public ownership: making space for economic democracy. New York: Zed Books.
Davis, M. και Monk, D.B. (επ.) (2008) Evil paradises: Dreamworlds of neoliberalism. New York: The New Press.
Harvey, D. (1989) “From managerialism to entrepreneurialism: the transformation in urban governance in late capitalism”. Geografiska Annaler, Series B, Human Geography, 71 (1), 3-17.
Leontidou, L. (1990) The Mediterranean city in transition: social change and urban development. Cambridge: Cambridge University Press.
Maloutas, T. (2014) “The archaeology of the decline of the city center: residential location choices of affluent groups”. Στο A. Walsh και M. Tsilimpounidi (επ.) Remapping ‘crisis’: a guide to Athens. Alresford: Zero Books, 26-42.
Peck, J. (2012) “Austerity urbanism: American cities under extreme economy”. City, 16, 626-655.
Rolnik, R. (2019) Urban warfare. Housing under the empire of finance. London: Verso. Sassen, S. (2014) Expulsions: brutality and complexity in the global economy. Cambridge: Harvard University Press.
Swyngedouw, E., Moulaert, F. και Rodriguez, A. (2002) “Neoliberal urbanization in Europe: large-scale urban development projects and the new urban policy”. Στο N. Brenner και N. Theodore (επ.) Spaces of neoliberalism, urban restructuring in North America and Western Europe.Oxford: Blackwell Publishing, 542-577.
Theocharopoulou, I. (2017) Builders, housewives and the construction of modern Athens. London: Artifice Books on Architecture.
Vaiou, D., Klabatsea, R., Markou, M., Micha, I., Pagonis, T. και Vatavali, F. (2014) “Planning withers away in crisis-ridden Greece: a discussion initiated by Reggie Modlich”. Progressive Planning, 198, 24-27.
WWF Ελλάς (2013) Δεσμεύσεις για εφαρμογή: Η περιβαλλοντική νομοθεσία στην Ελλάδα. Ετήσια έκθεση του WWF Ελλάς για το 2012. Αθήνα: WWF Ελλάς.
Zifou, M. (2015) “Greek spatial planning and the crisis”. Στο F. Eckardt και J. R. Sanchez (επ.) City of crisis: The multiple contestations of southern European cities. Bielefeld: transcript, 155-178.
