Ανιχνεύοντας τη φαντασία και την πραγματικότητα στα παιδικά εικονογραφημένα βιβλία: Υλικές, χωρικές και αισθητηριακές συναντήσεις

Περίληψη

Τα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία αποτελούν πνευματικά αγαθά ευρέως αναγνωρισμένα για την ποικιλότροπη συμβολή τους στην ανάπτυξη του παιδιού: Καλλιεργούν τον οπτικό και γλωσσικό του γραμματισμό, την αναγνωστική του ικανότητα και την κοινωνική του φαντασία. Σύμφωνα με μελετητές του είδους, τα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία αποτελούν επίσης καταναλωτικά αγαθά και αισθητικά αντικείμενα, που αξίζει να αγαπιούνται και λόγω της περίτεχνης αρχιτεκτονικής τους. Ομολογουμένως, πολλοί καλλιτέχνες και εκδότες σήμερα πειραματίζονται πάνω στο σχήμα και τη μορφή των παιδικών εικονογραφημένων βιβλίων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εκδίδονται έργα με ενδιαφέροντα σχήματα, διαφορετικά μεγέθη, εντυπωσιακά υφάσματα, ευφάνταστες ποιότητες χαρτιού και ασυνήθιστες υφές, διαποτισμένα με αισθητική και λογοτεχνική γοητεία που προσελκύουν, φυσικά, τους αγοραστές και αποτελούν την πύλη των παιδιών προς τον κόσμο μέσω και της φυσικής τους εμπλοκής με αυτά. Η χρήση ιδιαίτερων τεχνικών και υλικών, εκτός από το να προσθέτει βάθος και σημασία στις αφηγήσεις των εικονογραφημένων βιβλίων και να προκαλεί την παραδοσιακή διαδικασία ανάγνωσης, πολλές φορές επηρεάζει και τον τρόπο που οι αναγνώστες αντιλαμβάνονται τα φανερά ή κρυφά μηνύματα της λεκτικής και οπτικής τροπικότητας. Η υλικότητα, βάσει μελετών, ενισχύει επιπλέον τη φαντασία των αναγνωστών και δύναται να τους διευκολύνει να «διαβάσουν»  και πίσω από τις λέξεις και τις εικόνες, υποστηρίζοντας τα φανερά και κρυφά νοήματα του κειμένου και της εικονογράφησης. Το παρόν άρθρο επικεντρώνεται σε πέντε παιδικά εικονογραφημένα έργα με ιδιάζουσα υλικότητα που αξίζει να μελετηθεί ως ξεχωριστό σύστημα και μέσο ανάγνωσης παράλληλα με τις λέξεις και τις εικόνες. Υιοθετώντας το μοντέλο ανάλυσης του Michael Staiger που αναγνωρίζει έξι διαστάσεις για την ανάλυση παιδικών εικονογραφημένων βιβλίων, θα εξεταστεί η συνέργεια της λεκτικής, οπτικής και απτικής τροπικότητας των επιλεγμένων έργων. Θα διαπιστωθεί αν θολώνονται τα όρια του φυσικού και του αφηγηματικού χώρου, καθώς επίσης αν οι αναγνώστες διευκολύνονται να διακρίνουν τα όρια της «αλήθειας» κάθε μυθοπλαστικού σύμπαντος που καλούνται να ανακαλύψουν, χρησιμοποιώντας όλες τους τις αισθήσεις.

Λέξεις-κλειδιά: εικονογραφημένα παιδικά βιβλία, υλικότητα, μυθοπλασία, πραγματικότητα